تعداد بارداری‌ چند قلویی نسبت به تعداد بارداری تک قلویی بسیار کمتر است اما عوارض مادر و جنین در بارداری‌ چند قلویی بسیار زیاد است. پس شناخت بهتر برای مادر، ضروری است و مراقبت‌ها در بارداری چند قلویی اهمیت بسیار بالاتری دارد.

یک‌سری علل وجود دارند که بارداری‌ چند قلویی را افزایش می‌دهند مانند: سن بالای مادر در بارداری که می‌تواند احتمال بارداری چند قلویی را بیشتر کند. مصرف قرص‌هایی که تخمک گذاری را تحریک میکنند، باآزادسازی چند تخمک احتمال بارداری چند قلویی را بالاتر می‌برند. باتوجه به پیشرفت علم و درمان‌های نازایی، برخی روش‌های کمک باروری، احتمال بوجود آمدن فرزند چند قلو را بیشتر می‌کنند. به همین دلایل بارداری چند قلویی اخیرا افزایش پیدا کرده است.

دوقلویی دونوع متفاوت دارد. دوقلوی همسان و دوقلوی غیر همسان

برای بوجود آمدن جنین و شروع بارداری لازم است که اسپرم که منشا آن بدن مرد است با تخمک که در رحم زن آزاد شده است، ترکیب شود که به این عمل لقاح می‌گوییم. اگر طی عمل لقاح، دو تخمک از بدن زن با دو اسپرم از بدن مرد ترکیب شود، دوقلو های غیر همسان بوجود می آیند اما زمانی‌که یک تخمک بارور شده، پس از لقاح به دو قسمت تقسیم شود، دوقلوی همسان بوجود می آید‌.

هرچه سن مادر بالاتر برود و تعداد بارداری قبلی بیشتر شود، احتمال دوقلو غیر همسان بیشتر می‌شود.

جفت چیست و وضعیت جفت در دوقلو ها چگونه است؟

جفت نوعی رابط بین بدن جنین و شماست. در حقیقت، جفت مواد غذایی را از خون مادر گرفته و به جنین می‌دهد و مواد زائد را از بدن جنین گرفته و به بدن مادر می‌برد.

در بارداری دوقلویی غیر همسان، بدلیل وجود دو تخمک مستقل، دو جفت جداگانه وجود دارد. گاها ممکن است بدلیل نزدیکی جفت‌ها، در سونوگرافی یک جفت مشاهده شود اما اغلب در دوقلوهای غیرهمسان دو جفت وجود دارد.

اگر تقسیم تخمک بارور شده در سه روز اول بعد از لقاح انجام شود، پرده های جنینی دور هر جنین بطور مستقل کاملا جدا می‌شود و جفت‌های جداگانه جنین‌ها را تغذیه می‌کنند و جنین‌ها غیرهمسان هستند. اگر این تقسیم بین روز چهارم تا هشتم بعد از لقاح انجام شود یکی از پرده‌های دور جنین مشترک و پرده درونی آنها مجزا می‌شود. در یک درصد حاملگی‌های دوقلو‌های همسان، همهٔ پرده‌های دور جنین مشترک است و هر دو قل در یک محیط مشترک زندگی می‌کنند و اغلب تقسیم آنها ۹ تا ۱۲ روز بعد از لقاح انجام می‌شود.

تقسیم بعد از روز دوازدهم کامل انجام نمی‌شود و دوقلو های بهم چسبیده ایجاد می‌شود که شایع ترین نوع دوقلوی بهم چسبیده از ناحیه ی سینه و شکم است.

شناسایی نوع دوقلویی بسیار مهم است زیرا دوقلو هایی که در یک پرده جنینی زندگی می‌کنند خطرات بالاتری آنها را تهدید می‌کند و نیاز به مراقبت بیشتری دارند.

خطرات بارداری چند قلویی

یکی از نکات بسیار مهم برای شما مادر باردار، آرامش و دوری از استرس و دوری از اخبار بد می‌باشد. آشنایی با خطرات بارداری چند قلویی برای مادر باردار واجب نمی‌باشد و توصیه می‌شود تنها از طریق ویزیت یک متخصص خوب و پیگیری دقیق ویزیت‌های بارداری مراقبت انجام شود و با مطالعه خطرات بارداری چند قلویی در دوران بارداری، استرس خود را بیشتر نکنید اما مطالعه این بخش از مطلب به خانواده فرد مرتبط با بارداری چند قلویی برای آگاهی بیشتر و علاقه‌مندان به این موضوع توصیه می‌شود‌.

بارداری چند قلویی با خطر بالای عوارض حاملگی در ارتباط است. شایع‌ترین عارضه آن زایمان زودرس است.

در بارداری چند قلویی، عوارض مرگ و میر نوزاد و جنین بیشتر دیده می شود (۷برابر افزایش خطر مرگ در نوازدی) که علت اصلی آن زایمان زودرس است. در بارداری چند قلویی احتمال مرده‌زایی ۵ برابر افزایش دارد.

افراد با بارداری چند قلویی 6 برابر در معرض زایمان زودرس و ۱۳ برابر در معرض زایمان زیر ۳۲ هفته هستند. (زایمان طبیعی باید بین ۳۸ تا ۴۲ هفته باشد.)

 بطور مثال اگر میانگین سن زایمان طبیعی تک قلو را ۳۹ هفته درنظر بگیریم، زایمان دوقلو اغلب در ۳۵ هفته انجام می‌شود و سه قلو در ۳۲ هفته و چهارقلو در ۳۰ هفته انجام می‌شود‌. باهر قل اضافه ۲ تا ۳ هفته سن زایمان زودتر می شود و همین موضوع باعث افزایش خطرات نوزادی و جنین و مرگ و میر آنها می‌شود‌.

یکی دیگر از مشکلات جنین‌های چند قلو، محدود بودن رشد آنها داخل رحم است. فضای محدود شکم، برای رشد دو یا سه یا چهار جنین فراهم نشده است، بنابراین رشد آنها داخل این فضای کوچک سخت‌تر است و احتما وزن‌های پایین در جنین‌های چند قلویی بیشتر است.

احتمال وجود بیماری‌های ژنتیکی مادرزادی در بارداری‌ چند قلویی بالاتر است.

سزارین، خونریزی‌های بعد از زایمان، کنده شدن جفت، افسردگی بعد از زایمان در بارداری چند قلویی بیشتر مشاهده می‌شود.

سقط خود بخودی و بیماری‌های ژنتیکی در چند قلو ها دوبرابر تک قلوها دیده می‌شود.

مادران باردار چند قلو، باید فشارخون و قند خون خود را مرتب چک کنند زیرا خطر فشارخون بارداری و دیابت در بارداری چند قلویی بسیار بیشتر است.

سندرم انتقال جنین به جنین چیست (TTTS)

این سندرم بیشتر در بارداری چند قلویی که پرده داخلی جنین جداگانه و پرده خارجی آنها مشترک است مشاهده می‌شود.

نوعی پیوند بین رگ‌های دو جنین برقرار می‌شود که طی آن خون از یکی از جنین‌ها به‌سمت جنین دیگر می‌رود. این وضعیت باعث عوارض شدید در هر دو جنین دهنده خون و گیرنده خون می‌شود.

قل دهنده دچار کاهش شدید رشدی می‌شود و کم خون می‌شود. در قل دهنده، حجم ادرار جنین کم می‌شود و مایع دور جنین کاهش پیدا می‌کند.

قل گیرنده با حجم بالای خون و مشکلات قلبی به‌دلیل تجمع بالای خون در قلب مواجه می‌شود. در قل گیرنده حجم ادرار افزایش می‌یابد و مایع دور جنین بیشتر می‌شود. افزایش حجم مایع دور جنین، ریسک زایمان زودرس را بالاتر می‌برد

درمان سندرم انتقال جنین به جنین

یکی از درمان‌ها، خروج مایع جمع شده دور قل گیرنده می‌باشد که به افزایش زنده ماندن دوقلو ها کمک می‌کند‌. یکی دیگر از درمان‌ها، از بین بردن پیوند رگ‌ها بین دوقلو ها می‌باشد که به‌کمک لیزر انجام می‌شود‌.

دوقلو های همسان

در یک درصد دوقلو‌ها، تقسیم شدن محتوای زایمان بین روز ۹ تا ۱۲ باعث بوجود آمدن دوقلوی همسان می‌شود. در این دوقلو ها خطر در هم گره خوردن بند ناف وجود دارد که باعث مرگ هردو جنین می‌شود‌. برای کنترل این موضوع بعد از تزریق دارویی (استروئید) که باعث بلوغ ریه جنین می شود، زایمان سزارین در ۳۲ هفته انجام می‌شود که پایان بارداری در این هفته ریسک در هم گره خوردن بندناف‌ها را کاهش می‌دهد. بهتر است بیماران با بارداری دوقلوی همسان، از ۲۴ تا ۲۶ هفته بستری شوند و مراقبت‌های لازم برای جلوگیری از مرگ جنین در بیمارستان انجام شود. امروزه به‌دلیل بستری و مراقبت‌های مادران باردار، مرگ جنین‌های دوقلوی همسان زیر ۱۰ درصد شده است.

مرگ یک جنین

چند قلویی و قل‌های بیشتر از دوتا، با خطر مرگ یک یا چند قل قبل از زایمان مواجه هستند.

هیچ‌گونه مراقبت و مانیتور قلب جنین نمی‌تواند مرگ یک قل را پیش بینی کند.

اقدامات مختلفی در صورت مرگ قل توصیه می‌شود که بستگی به علت مرگ قل دارد‌. درصورتی‌که علت مرگ کاهش فضای رحم باشد و سن بارداری مناسب باشد، توصیه می‌شود زایمان فوری برای قل‌های دیگر و خروج فوری سایر قل‌ها انجام شود. درصورتی‌که مشکل از ‌جنین مربوطه باشد و به‌طور مثال به‌دلیل ناهنجاری ژنتیکی مرده باشد و یا سن بارداری بسیار کم باشد، درمان انتظاری توصیه می‌شود و زایمان فوری به هیچ وجه انجام نمی‌شود. در بارداری دوقلوی همسان درصورت مرگ یکی از جنین‌ها احتمال مرگ جنین دیگر نیز بسیار بالاست و متاسفانه اغلب نمی‌توان جلوی این اتفاق ناگوار را گرفت.

تشخیص بارداری چند قلویی

بیشتر حاملگی های دوقلویی با سونوگرافی تشخیص داده می‌شود‌.

در برخی موارد سونوگرافی بارداری چند قلویی را گزارش نمی‌دهد اما سایز بالای رحم نسبت به سن بارداری باعث تشخیص چند قلویی می‌شود.

تنها نصف بارداری‌های دوقلویی تشخیص داده شده در سه ماهه اول به‌صورت دوقلو بدنیا می‌آیند و نصف دیگر آنها بدلیل مرگ یکی از قل‌ها تک قلو می‌مانند. در همان سونوگرافی که دوقلویی گزارش می‌شود باید وضعیت پرده‌های دور جنین مشخص شود زیرا این وضعیت احتمال عوارض جنینی را مشخص می‌کند.

مدیریت پیش از زایمان

پیش‌بینی میزان خطر حاملگی، در جلوگیری از بوجود آمدن خطر نقش بالایی دارد. باید همان ابتدا وضعیت پرده‌های جنین در سونوگرافی مشخص شود و دوقلوهای همسان نیاز به مراقبت و توجه بالایی از سوی پزشک و خانواده دارند.

اگر در حاملگی خود فرزند چندقلو دارید، احتمال کم خونی در شما بیشتر است پس توصیه می‌شود مواد غذایی که منبع خون‌سازی هستند بیشتر مصرف کنید. مواد غذایی حاوی آهن مانند سبزیجات برگ سبز (کاهو، سبزی خوردن) و گوشت قرمز و مواد غذایی حاوی فولات مانند لوبیا چیتی، اسفناج، بروکلی، بامیه، کلم، گوشت گاو و مرغ، جگر، نان و غلات سبوس دار، پنیر، خرما، سبزیجات برگی شکل، حبوبات، شیر، قارچ، جوانه گندم خام، کاهو، آب پرتقال، زرده تخم مرغ، موز باید توسط شما بیشتر مصرف شود.

در مادر باردار چند قلو حتی در حال استراحت انرژی بالایی مصرف می‌شود پس باید کالری بیشتری نسبت به باردار تک قلو مصرف کند. مصرف کالری خود را می‌توانید به‌کمک نرم افزار‌های کالری شمار گوشی خود تنظیم کنید.

مصرف کالری روزانه در مادران باردار بر اساس وزن قبل از بارداری آنها توصیه می‌شود.

اگر وزن قبل از بارداری شما در محدوده زیر نرمال باشد روزانه ۴۰۰۰ کیلوکالری انرژی دریافت کنید.

اگر وزن قبل از بارداری شما در محدوده نرمال است، روزانه ۳۰۰۰ تا ۳۵۰۰ کیلو کالری دریافت کنید.

اگر وزن قبل از بارداری شما بالا و فرد چاقی هستید،روزانه ۲۷۰۰ تا ۳۰۰۰ کیلوکالری دریافت کنید.

برای تنظیم تغذیه خود حتما تحت نظر یک متخصص تغذیه خوب باشید‌.

علایم خطر زایمان زودرس که باید سریعا به پزشک مراجعه کنید چیست؟

خطر زایمان زودرس در بارداری چند قلویی بالاتر است پس باید نسبت به علائم زایمان زودرس آگاهی کامل داشته باشید و در صورت مشاهده آن‌ها سریعا به پزشک مراجعه کنید.

احساس سفت شدن رحم را انقباض رحمی می‌گویند در صورت وجود انقباضات بیشتر از حد روزمره باید به پزشک مراجعه کنید.

درد شکم و درد پایین کمر، ترشحات رقیق واژن، خونریزی واژن، علائم هشداری می‌باشد که درصورت مشاهده باید به نزدیک‌ترین اورژانس زنان مراجعه کنید‌.

در بارداری چند قلویی که عارضه نداشته باشد، استراحت مطلق توصیه نمی‌شود و نه تنها سودی برای شما ندارد بلکه باعث تجمع و لخته شدن خون در رگ‌ها و عوارض بالایی می‌شود.

و در آخر

بارداری چند قلویی در کنار سختی‌های زیاد زیبایی‌های زیادی دارد. با ویزیت‌های منظم تحت نظر یک پزشک متخصص خوب و رعایت تغذیه و مراقبت‌های لازم یک بارداری سالم و خوب و تولد نوزادان سالم خواهید داشت.