برای صحبت در مورد تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس در ابتدا لازم است در مورد هر کدام به طور جداگانه صحبت کنیم.
تعریف اعتماد به نفس
اعتماد به نفس به معنی داشتن باور به توانمندی خود در انجام کارها است. مثلا من پس از گذراندن کلاس رانندگی و تمرین، این اعتماد به نفس را پیدا میکنم که رانندگی کنم. با تمرین آشپزی، این اعتماد به نفس را پیدا میکنم غذاهای خوشمزه بپزم. عزت نفس و اعتماد به نفس با تمرین و آگاهی به دست میآیند. وقتی میگوییم اعتماد به نفس داریم در حقیقت اعتماد به نفس مثبت داریم و اگر میگوییم اعتماد به نفس نداریم در حقیقت اعتماد به نفس منفی داریم.
تعریف عزت نفس
عزت نفس به معنی داشتن یک باور درباره ارزشمندی خود است. افرادی که عزت نفس بالا دارند خود را ارزشمند، دوستداشتنی، خواستنی و خوب میدانند. افرادی که عزت نفس پایین دارند خود را بیارزش، دوستنداشتنی، نخواستنی و بد میدانند. فردی که عزت نفس بالا دارد خود را لایق بهترینها می داند. خود را لایق بهترین همسر، بهترین غذا، بهترین شغل و بهترین دوست میداند.
چگونه عزت نفس و اعتماد به نفس خود را بالا ببریم؟
برخی از تحقیقات نشان داده که ژنتیک در داشتن عزت نفس بالا دخیل است. عزت نفس در دوران کودکی در انسان شکل میگیرد. رفتار و صحبتهای پدر و مادر و اطرافیان بر خودپنداره کودک تاثیر میگذارد. والدین و اطرافیان کودک با نحوه صحبت و برخورد با او خودپنداره او را شکل میدهند.
باید با کودک طوری رفتار شود که کودک بپندارد همیشه خوب است حتی اگر که کار اشتباه میکند. چرا که انسان همیشه اشتباه میکند. او باید باور کند که دوست داشتنی و خواستنی و ارزشمند است. او برای ارزشمند بودن، نیاز به اشتباه نکردن و کامل بودن ندارد. انسان به ذات خود، ارزشمند است. ارزشمندی به چهره، ثروت و تحصیلات ارتباطی ندارد.
حالا اگر بزرگ شدهایم و متوجه شدهایم به دلیل رفتار و صحبتهای والدین و اطرافیان، ما عزت نفس پایینی داریم، راه چاره چیست؟
ناتانیل برندن یکی از معروفترین کسانی است که در زمینه عزت نفس مطالعات زیادی انجام داده که نتیجه آنها کتابهایی است که در این زمینه توسط او نوشته شده است.
با خواندن کتابهای مفید در این زمینه و فهم عمیق معنی عزت نفس و آشنا شدن با نمود آن در رفتار و انتخابهایمان میتوانیم با دید متفاوتی به خودمان نگاه کرده و بازبینی جدیدی در افکارمان نسبت به خودمان و تصمیماتمان داشته باشیم.
کافی است در هنگام گرفتن تصمیمات، به این فکر کنیم آیا این تصمیم در راستای حفظ ارزشمندی ما است؟ آیا نشان دهنده خوددوستی ما است؟ انسان خوددوست و کسی که خودش را دوست دارد بهترین کارها را در حق خودش انجام میدهد و هیچ کار بد و مضری را در حق خودش انجام نمیدهد.
چرا عزت نفس و اعتماد به نفس در زندگی مهم هستند؟
تنها چیزی که ما در این دنیا مالک آن هستیم و میتوانیم برای آن تصمیم بگیریم و چیزی مانع نمیشود که آن را از دست بدهیم، نفس یا خود است و مهمترین دارایی این نفس، احساس خوب نسبت به خودش است. ابتدائیترین نیاز برای رشد روانی و ذهنی، باور به خوب بودن و ارزشمند بودن انسان و خودمان است. تا زمانی که خودمان را خوب و لایق ندانیم، بهترین کارها در زمینه رشد روانی و ذهنی را در حق خود انجام نمیدهیم. انسان خوب و ارزشمند و لایق بهترینها است.
اگر اعتماد به نفس نداشته باشیم نمیتوانیم در انجام کارها موفق باشیم. اعتماد به نفس با تمرین و تکرار و تلاش بهراحتی بهدست میآید.
رابطه با فردی که عزت نفس و اعتماد به نفس ندارد چگونه است؟
فردی که عزت نفس و اعتماد به نفس ندارد خود و دیگران را خوب و دوست داشتنی نمیداند. او به ارزشهای خود شک دارد و خود را لایق خوبی شما نمیداند. چونکه خود را لایق نمیبیند دائما نگران است که شما را از دست بدهد، یا به او خیانت کنید. حتی ممکن است اوضاع بدتر شده و او به شما خیانت کند. این جلب توجه از سمت دیگران به او حس ارزشمندی و خواستنی بودن میدهد.
او چون خود را بیارزش میداند تصور میکند شما هم بیارزش هستید که او را انتخاب کردهاید و هر کسی که او را پس میزند در نظر او ارزشمند بهنظر میآید.
برخی افراد با عزت نفس پایین، برخورد متفاوتی دارند. آنها چون باور دارند که ارزشی ندارند و کم هستند، سعی در کم نشان دادن سایرین میکنند. بقیه را مسخره میکنند. از بقیه ایراد میگیرند. دائما از بقیه بدگویی میکنند تا به همه ثابت کنند من فقط بد نیستم. ببینید! بقیه هم بد هستند. خیلی از این افراد ممکن است به اضطراب، افسردگی و سایر اختلالات روانی دچار شوند.
بهترین راه برای بالا بردن عزت نفس و اعتماد به نفس
همیشه بهترین روش برای حل کردن مسائل روانی و ذهنی مراجعه به روانشناس خوب و حرفهای است. گاهی اوقات برای تجویز دارو نیاز داریم به روانپزشک مراجعه کنیم.
عزت نفس و اعتماد به نفس سنگ بنای سلامت روان هستند و باید خود را کاوش کنیم که عزت نفس و اعتماد به نفس سالمی داشته باشیم و اگر با مشکلی روبرو شدیم حتما برای برطرف کردن آن تلاش کنیم.
خود و دیگران را سرزنش نکنیم. چرا که اگر والدین و اطرافیان، عزت نفس ما را پایین آوردهاند، خود نیز قربانی رفتار بد والدین خود هستند و خودشان مشکل عزت نفس و اعتماد به نفس دارند. ما با آگاهی و تلاش، بهتر است به این چرخه نامناسب پایان دهیم و فرزندان خود را بهدرستی تربیت کرده و با احترام و با حفظ ارزشمندی آنها، با آنها رفتار کنیم و عزت نفس و اعتماد به نفس مناسب را در آنها بهوجود بیاوریم.