اختلالات اوتیسم، طیفی از اختلالات است که با نقص در ۳ معیار، یعنی ۳ گروه علائم اوتیسم در کودکان، خود را نشان می‌دهد.
3 گروه علائم اوتیسم در کودکان
۱. ارتباطات اجتماعی
اولین گروه از علائم اوتیسم در کودکان در رابطه با ارتباطات اجتماعی ضعیف است. از سنین کودکی، این کودکان توان برقراری ارتباط با دیگران را ندارند. هیچ تلاشی برای جلب توجه دیگران نمی‌کنند. درصورتی‌که سعی کنید با این کودکان ارتباط برقرار کنید، اغلب پاسخی نمی‌دهند. رفتارهای خشک دارند و علاقه‌ای به دوست شدن با افراد مختلف ندارند. معمولا رابطه این کودکان با پدر و مادر خود بهتر است و بیشترین علاقه آنها به برقراری ارتباط با پدر و مادرشان است. اما باز هم با والدین خود نیز ارتباط گرمی ندارند و معمولا والدینشان معتقدند که کودک آنها علاقه‌ای به آنها ندارد.
۲. رفتارهای محدود و تکراری
رفتارهای کودکان اوتیسم معمولا بسیار محدود است. این کودکان توان نشان دادن رفتارهای پیچیده را ندارند. هنگامی‌که صحبت می‌کنند، از حرکات دست استفاده نمی‌کنند و زبان بدن آنها ضعیف است. این کودکان علاقه زیادی به نشان دادن رفتارهای تکراری دارند. برای مثال از حرکات تکراری دست استفاده می‌کنند. از الگوهای تکرار شونده، استقبال می‌کنند. ممکن است ساعت‌ها به لباسشویی یا پنکه خیره شوند و علاقه بسیاری به حرکت چرخشی آنها داشته باشند. اگر از این کودکان سوال بپرسید جواب‌های تکراری می‌دهند. در جملات خود، اسم خود را تکرار می‌کنند. مثلا می‌گویند آرش نمیاد. آرش خوابه.
اگر از آنها بپرسید: اسمت چیه؟
پاسخ می‌دهند: اسمت چیه
آنها حرف‌های شمارا تکرار می‌کنند و پاسخ درستی نمی‌دهند یا در یک مکالمه، پاسخ‌های تکراری می‌دهند. برای مثال:
_چه کاری انجام می‌دهی؟
کودک اوتیسم: نشستم
_میخوای غذا بخوری؟
کودک اوتیسم: نشستم
_خسته نیستی؟
کودک اوتیسم: نشستم
۳. تکامل غیر طبیعی زبان
از دیگر علائم اوتیسم در کودکان تکلم غیر طبیعی نسبت به همسن و سالان خود است. دیرتر صحبت می‌کنند. گاهی اصلا توانایی کامل تکلم را به دست نمی‌آورند. ممکن است آنها در زبان، دچار پسرفت شوند. برای مثال، اگر تا چند ماه قبل، توان صحبت کردن و گفتن جملات را داشته است اکنون دیگر جمله نمی‌گوید و تنها چند کلمه را می‌گوید یا اگر توان گفتن کلمات پیچیده را داشته اکنون فقط کلمات ساده‌تر را می‌گوید. اگر قبل از بروز علائم کلامی، اوتیسم را تشخیص داده و درمان را شروع کنیم احتمال موفقیت درمان، بیشتر است.
در سه معیار گفته شده، وجود دو معیار اول اهمیت بالاتری دارد و گاهی کودکان فقط دو معیار ارتباط اجتماعی ضعیف و حرکات محدود و تکرارشونده را دارند و ممکن است مشکلی در تکلم نداشته باشند.
علائم اوتیسم در کودکان پسر بیشتر مشاهده می‌شود.
علائم اوتیسم در کودکان، در پسرها بیشتر از دخترها مشاهده می‌شود. شیوع این بیماری ربطی به سطح اقتصادی و اجتماعی کودکان ندارد. یک سوم مبتلایان، از نظر ذهنی، کم‌توان‌تر هستند. با اینکه اوتیسم در دختران کمتر دیده نمی‌شود، اما دخترانی که مبتلا به اوتیسم هستند بیشتر از پسران مبتلا، کم‌توانی ذهنی دارند.
علت اوتیسم چیست؟
دو علت اصلی برای بروز بیماری اوتیسم در کودکان وجود دارد.
۱. مشکلات ژنتیکی
مشکلات ژنتیکی می‌توانند زمینه‌ساز اختلال اوتیسم شود. ۲ تا ۳ درصد از کودکان مبتلا، دچار سندروم ایکس شکننده هستند. این سندروم یکی از اختلالات ژنتیکی کروموزومی است که باعث ناتوانی و عقب‌ماندگی ذهنی کودک مبتلا می‌شود. سندروم ایکس شکننده، شایع‌ترین عقب ماندگی ذهنی ارثی می‌باشد. ۲۵ درصد از کودکان مبتلا به توبروس اسکلروز، اوتیسم دارند. توبروس اسکلروز یک بیماری ارثی ناشی از اختلال ژنتیکی است. مهم‌ترین علامت توبروس اسکلروز، تشنج و عقب‌ماندگی ذهنی است.
این کودکان، اختلالات پوستی مانند لکه صورتی کمرنگ مانند پوست پرتقال در پایین کمر و جوش‌های قهوه‌ای روی گونه شبیه به غرور جوانی دارند. این کودکان لکه‌هایی در تنه دارند که شبیه به برگ درخت زبان گنجشک است. در یک چهارم مبتلایان به توبروس اسکلروز اختلال اوتیسم نیز دیده می‌شود. پنج درصد کودکان مبتلا به اوتیسم، یک اختلال کروموزومی دارند.
۲. مشکلات ساختار مغزی
اگر گرافی و عکس‌هایی از ساختار مغزی این کودکان تهیه شود، اختلالاتی در گرافی مشاهده می‌شود. مهم‌ترین اختلال که در گرافی کودکان مبتلا به اوتیسم مشاهده می‌شود، اختلال در بخش فرونتال یا قدامی مغز است. در بخش‌های کنترل کننده هیجان و مرکز یادگیری و حافظه نیز ممکن است اختلالاتی مشاهده شود.
علائم اوتیسم در کودکان زیر یک سال چیست؟
- از مهم‌ترین علائم اوتیسم در کودکان زیر یک‌سال، لبخند نزدن است. این کودکان مانند سایر کودکان، لبخند اجتماعی ندارند. در پاسخ به لبخند دیگران، نمی‌خندند. حتی گاهی پاسخی به رفتارها و نمایش‌های جذاب نمی‌دهند و هیچ لبخندی نمی‌زنند.
- از دیگر علائم اوتیسم در کودکان زیر یک‌سال، نداشتن ارتباط چشمی است. این کودکان نمی‌توانند به مدت طولانی به چشمانتان خیره شوند. زمانی‌که باآنها صحبت می‌کنید، جای دیگری را نگاه می‌کنند و توجهی به شما نمی‌کنند.
- سومین علامتی که در کودکان مبتلا به اوتیسم زیر یک‌سال مشاهده می‌کنیم، واکنش ندادن به اسم خودشان است. اگر هرکودکی را صدا کنید، به اسم خود واکنش می‌دهد و پاسخ شما را می‌دهد. اما هنگامی‌که کودکان مبتلا به اوتیسم را صدا می‌زنید، حتی سر خود را نمی‌چرخانند. گاهی ممکن است مشکلات ناشنوایی کودک نیز باعث بروز این حالت شود اما در کودکی که شنوایی سنجی نرمال دارد و واکنشی به اسم خود نمی‌دهد، این از علائم اوتیسم در کودکان است.
- اگر کودکی در ۱۲ تا ۱۸ ماهگی، صحبت نکند و ارتباطات اجتماعی کمی داشته باشد، حتما باید اوتیسم را در آن کودک بررسی کنید.
علائم اوتیسم در کودکان
از مهم‌ترین علائم اوتیسم در کودکان، ناتوانی این کودکان در برقراری ارتباط با دیگران است. این کودکان به دیگران نزدیک نمی‌شوند. با کسی صحبت نمی‌کنند. با کسی ارتباط چشمی برقرار نمی‌کنند و هیجانات دیگران برای آنها معنی و مفهومی ندارد.
همه کودکان در سن ۹ تا ۱۴ ماهگی مهارتی به‌نام توجه پیوسته را کسب می‌کنند. توجه پیوسته یا joint attention به حالتی گفته می‌شود که کودک از طریق جلب توجه دیگران به یک جسم مثلا اسباب بازی، با دیگران ارتباط برقرار می‌کند و سعی در جلب توجه دیگران دارند. کودکان مبتلا به اوتیسم، اختلال در توجه پیوسته دارند و هیچ کاری برای جلب توجه دیگران انجام نمی‌دهند.
هرچه از سن پایین‌تر اوتیسم تشخیص داده شود، درمان و آموزش زودتر شروع می‌شود. مهم‌ترین نکته در درمان کودکان مبتلا به اوتیسم، آموزش صحیح کودکان است. آموزش می‌تواند مهارت‌هایی که کودکان اوتیسم به آن علاقه ندارند را به آنها بیاموزد و حتی گاهی آنها را درمان کند.
اکثر کودکان مبتلا به اوتیسم در روند طبیعی رشد رفتاری و گفتاری خود تاخیر دارند. آنها دیرتر از بقیه کودکان یاد می‌گیرند دیرتر صحبت می‌کنند و دیرتر ارتباط می‌گیرند.
کودکان مبتلا به اوتیسم در صحبت‌هایشان دچار اکولالیا هستند. اکولالیا به معنی تکرار کلمات دیگران است. آنها بسیار علاقه‌مند هستند که از الگوهای تکراری پیروی کنند. کودکان مبتلا به اوتیسم به‌طور اشتباه از ضمائر استفاده می‌کنند. برای مثال می‌گویند تو به کلاس رفت. نوع حرف زدن خاص آنها، باعث تشخیص ساده‌تر آنها پس از توانایی تکلم می‌شود.
از مهم‌ترین علائم اوتیسم در کودکان، علاقه‌مندی به حرکات تکراری و چرخشی مثل لباسشویی می‌باشد.
از دیگر علائم اوتیسم در کودکان، گاهی حرکات تکرار شونده دست جلوی چشم است. بو کردن اجسام مختلف از ویژگی‌های رفتاری کودکان اوتیسم است.
در سن ۱۸ تا ۲۴ ماهگی، کودکان شروع به انجام بازی‌های تخیلی می‌کنند. کودکان مبتلا به اوتیسم توانایی انجام بازی‌های تخیلی را ندارند.
همه کودکان پس از انجام رفتارشان رفتار متقابل دیگران را حدس می‌زنند. برای مثال زمانی‌که کار بدی می‌کنند یا اسباب بازی را خراب می‌کنند انتظار ناراحت شدن والدین خود را دارند اما کودک مبتلا به اوتیسم نمی‌تواند رفتار والدینش را حدس بزند.
کودک مبتلا به اوتیسم خفیف چه رفتاری انجام می‌دهد؟
کودکان گاهی نوع خفیفی از اوتیسم را دارند. در این کودکان ممکن است بسیاری از رفتارها طبیعی باشد و فقط مقدار کمی تاخیر تکلم داشته باشند. از ویژگی‌های بارز اوتیسم خفیف این است که این کودکان در سنی که همسن و سالانشان به‌راحتی مفهوم جوک‌های ساده و ضرب المثل‌های آسان را می‌فهمند، توان درک این مفاهیم را ندارند.
یکی دیگر از علائم اوتیسم در کودکان، افزایش آستانه درد است. این کودکان درد را دیرتر متوجه می‌شوند و تحمل بیشتری نسبت به درد دارند.
این کودکان توان توجه به دو محرک حسی مختلف را ندارند. برای مثال زمانی‌که دارند صدای بلندی از تلویزیون می‌شنوند، نمی‌توانند به تصویر تلویزیون دقت کنند و آن را نمی‌بینند.
کودک مبتلا به اوتیسم از نظر هوش و استعداد در چه رتبه‌ای قرار دارد؟
۷۰ درصد این کودکان از نظر هوشی پایین‌تر از دیگران هستند. اغلب این کودکان، بهره هوشی پایینی دارند و همین موضوع تاخیر تکلم و رفتارهای دیگر آنها را توجیح می‌کند.
۲۵ درصد از کودکان مبتلا به اوتیسم، مهارت‌های شناختی بسیار بالایی دارند. این مهارت‌ها ممکن است در زمینه‌های مختلفی باشد. مهارت‌های کودکان در زمینه‌های ریاضی، خواندن موسیقی یا طراحی و نقاشی متفاوت است اما در پنج درصد موارد، مهارت و استعداد کودکان در این زمینه‌ها به قدری بالا است که یک کودک با شرایط عادی قادر به انجام دادن کاری که آنها می‌کنند، نیست.
درمان اوتیسم
برای درمان اوتیسم از روش‌های مختلفی استفاده می‌شود. بیمارانی که مشکل ژنتیکی زمینه‌ای و عقب ماندگی ذهنی دارند، پاسخ به درمان کمتری دارند اما در بیماران با ضریب هوشی طبیعی، معمولا با رفتاردرمانی تحت نظر مشاور، تا حد زیادی درمان می‌شوند.
یکی از روش‌های رایج و معروف و نسبتا قدیمی، روش ABA است که با اندکی تفاوت امروزه برای درمان بیماران اوتیسم استفاده می‌شود. در این روش یک عمل را از کودک درخواست می‌کنیم. برای مثال از او می‌خواهیم قاشق را بردارد. اگر انجام داد، به او پاداش می‌دهیم و اگر انجام نداد دوباره از او آن کار را درخواست می‌کنیم. کودک بر اساس پاداش که برای مثال می‌تواند خوراکی مورد علاقه‌اش باشد و عدم پاداشی که می‌گیرد، رفتارهایش را اصلاح می‌کند و پاسخ مناسب به درخواست را یاد می‌گیرد. البته روش اصلی و قدیمی ABA در ازای عدم انجام یک عمل، تنبیه را در نظر می‌گرفت که امروزه از تنبیه استفاده نمی‌شود.
در کنار انواع مختلف رفتاردرمانی‌ها درمان دارویی هم برای این کودکان در نظر گرفته می‌شود. بر اساس رفتارهای مختلفی که کودک دارد برای مثال پرخاشگری یا سایر مشکلاتش تحت نظر روانپزشک داروی مناسب برای او تجویز می‌شود.
در کل مهم‌ترین اصل درمان کودکان اوتیسم، روش‌های رفتاری می‌باشد.
