هر گاه انحراف در هم‌راستایی دو چشم وجود داشته باشد، باعث دو بینی و انحراف چشم در کودکان می‌شود.

در افراد سالم، دو چشم با بینایی طبیعی وجود دارد. عضلاتی در اطراف چشم وجود دارند که باعث حرکات چشم به سمت‌های مختلف و دیدن اجسام در جهات مختلف می‌شوند. عضلات دو چشم باید هماهنگ و همزمان با هم چشم‌ها را حرکت دهند تا چشم‌هایمان به‌طور هم‌زمان یک جسم را ببینند. در غیر این صورت انحراف چشم وجود دارد.

گاهی این انحراف چشم در کودکان به‌صورت آشکار دیده می‌شود، گاهی نیز انحراف چشم‌ها آشکار نیست. ممکن است به‌نظر بیاید که فرد هیچگونه انحراف چشمی ندارد اما در حقیقت یکی از چشم‌ها مشکل دارد که در ادامه درباره این نوع انحراف صحبت می‌کنیم.

به تمام انحرافات آشکار چشم هتروتروپیا گفته می‌شود.

انحراف نهفته و مخفی چشم چیست؟

گاهی یکی از چشم‌ها دچار انحراف می‌شود که این انحراف در حالت دید دو چشمی وجود ندارد. یعنی اگر فرد با هر دو چشمش جسمی را ببیند دچار انحراف چشم نمی‌شود اما اگر یکی از چشم‌ها را ببندد چشم دچار انحراف می‌شود. به این نوع انحراف مخفی چشم هتروفوریا می‌گوییم. یک مثال به بهتر متوجه شدن این موضوع کمک می‌کند. ‌فرض کنید فردی چشم راستش دچار انحراف مخفی به‌سمت بالا است.

اگر چشم راست را ببندیم و چشم چپ باز باشد و سپس ناگهان پوشش روی چشم راست را برداریم مشاهده می‌کنیم چشم راست به‌سمت بالا رفته و به‌سرعت با برداشتن پوشش به‌سمت روبرو حرکت می‌کند و سرجای خود می‌ماند. این نوع انحراف مخفی بسیار شایع است.

انواع انحراف چشم در کودکان

• انواع مختلفی از انحراف چشم در کودکان وجود دارد. نوعی انحراف، داکشن نام دارد. در این نوع انحراف، چشمی که دچار انحراف است مستقل از چشم دیگر حرکت می‌کند. برای مثال اگر چشم راست انحراف داکشن داشته باشد و چشم چپ به بالا نگاه کند چشم راست به داخل نگاه می‌کند.
• ورژن نوعی از انحراف چشم است که در آن هر دو چشم به یک جهت حرکت می‌کنند.
• ورجنسز به نوعی انحراف چشم می‌گوییم که در آن حرکت دو چشم بر خلاف جهت یکدیگر است. برای مثال یکی از چشم‌ها به پایین و یکی به بالا نگاه می‌کند.
• گاهی زاویه انحراف چشم در تمام جهات یکسان است ولی گاهی زاویه انحراف چشم در جهت آن عضله ای که باعث انحراف می‌شود بیشتر است و برای مثال اگر عضله‌ای که چشم را به داخل می‌کشد مشکل داشته باشد در صورت نگاه به سمت داخل انحراف چشم بسیار بیشتر می‌شود.

علت اصلی انحراف چشم در کودکان چیست؟

در اطراف چشم، عضلات مختلفی وجود دارند که هر کدام چشم را در یک جهت حرکت می‌دهند. عضله داخلی وقتی منقبض می‌شود چشم را به داخل می‌کشد. عضله خارجی، چشم را به خارج می‌کشد. همچنین عضلاتی چشم را به پایین و بالا می‌کشند. حال تصور کنید یکی از عضلات دچار فلج یا اختلال عملکرد شوند. چه اتفاقی می‌افتد؟ اگر یک عضله فلج شود، عضله روبرویی منقبض می‌شود و چشم را اندکی به‌سمت روبرو می‌کشد. برای مثال اگر عضله داخلی چشم فلج شود، عضله‌ای که چشم را به خارج می‌کشد قوی‌تر عمل می‌کند و چشم به‌سمت خارج منحرف می‌شود.

بر عکس این موضوع هم می‌تواند علت انحراف چشم در کودکان باشد‌. گاهی یکی از عضلات چشم فعالیت بیشتری دارد و با انقباض نابجای خود چشم را به سمت خود بیشتر می‌کشد که این موضوع باعث انحراف چشم می‌شود.

دوبینی چیست؟

اگر یک جسم را همزمان در دو مکان مختلف ببینیم دچار دوبینی شده‌ایم. یکی از شایع‌ترین علل دوبینی، انحراف چشم است.

روش تشخیصی انحراف چشم در کودکان چیست؟

Cover test

برای تشخیص انحراف آشکار یک چشم استفاده می‌شود. اگر چشم سالم را با یک کاور بپوشانیم، چشم ناسالم دچار انحراف می‌شود. در این صورت انحراف چشم آشکار است.

Cover uncover test

از این تست برای تشخیص وجود انحراف مخفی چشم استفاده می شود. اگر چشم دچار انحراف را بپوشانید و بعد از دقایقی پوشش را بردارید چشم حرکت کرده و در مرکز قرار می‌گیرد این حرکت نشان دهنده وجود انحراف مخفی در چشم است.

درمان انحراف چشم در کودکان چیست؟

برای انحراف چشم بستگی به نوع آن و میزان انحراف درمان‌های مختلف در نظر گرفته می‌شود.

انحراف چشم هرچه در سن کمتر و سریعتر تشخیص داده شود راحت‌تر درمان می‌شود.

1. یکی از درمان‌های انحراف چشم، استفاده از لنزهای منشوری است. منشور وسیله‌ای است که نور را خم می‌کند و جهت آن را عوض می‌کند‌. می‌دانیم لازمه دیدن این است که نوری که به جسمی تابیده می‌شود از روی جسم بازتاب شده و به چشم ما برخورد کند. این نور بازتاب شده وقتی به چشم برمی‌گردد باعث دیده شدن آن جسم می‌شود. منشور با خم کردن نوری که به چشم می‌رسد باعث راحت‌تر دیده شدن اجسام می‌شود و به این شکل احتمال انحراف چشم برای دیدن آن جسم کمتر می‌شود.
2. گاهی برطرف کردن دوربینی یا نزدیک‌بینی چشم با لنزها و عینک‌های مختلف هم می‌تواند به کاهش انحراف چشم در کودکان کمک کند.
3. جراحی عضلات چشم: یکی دیگر از راه‌های درمانی انحراف چشم در کودکان، جراحی انحراف چشم است. در این جراحی، عضلات چشم اصلاح می‌شود و با اصلاح آنها حرکات چشم دقیق‌تر تنظیم و انحراف چشم کمتر می‌شود.

درمان انحراف چشم در خانه

تمرینات چشمی

بعضی تمرینات چشمی که توسط متخصص آموزش داده می‌شود هم می‌تواند به درمان انحراف چشم کمک کند. استفاده از چشم بند می‌تواند به درمان انحراف چشم در کودکان کمک کند،اما پذیرش آن برای همه افراد بخصوص کودکان سخت است. گاهی کودکان از استفاده از چشم‌بند خجالت زده می‌شوند و گاهی اجازه بستن آن را نمی‌دهند. اگر چشم سالم را ببندید و سعی کنید با چشمی که دچار انحراف است ببینید، چشم با تلاش برای فیکس شدن درست روی اجسام، عضلاتش تقویت می‌شود و این روش می‌تواند میزان انحراف را کمتر کند‌.

برای نتیجه گرفتن درست از این درمان باید حداقل روزانه ۳ ساعت چشم سالم را ببندید و با چشم دیگر ببینید‌. به مرور زمان میزان انحراف چشم کمتر می‌شود‌. این روش مزایای زیادی دارد زیرا بر خلاف روش‌های جراحی هزینه کمتری دارد و راحت‌تر است.

ورزش‌های چشم

روش دیگر درمان انحراف چشم در خانه ورزش‌های چشم است. ورزش همیشه باعث تقویت عضلاتی می‌شود که از آن بیشتر استفاده می‌کنیم. با استفاده از عضله‌ای که در چشم ضعیف شده است و تقویت آن عضله، باعث کاهش انحراف چشم به مرور زمان می‌شویم. برای این تمرین یک مداد را مقابل چشمانتان بگیرید و به نوک مداد خیره شوید ‌به آرامی مداد را به خود نزدیک کنید تا جایی که دچار دوبینی شوید. جایی که مداد را دو تا دیدید، حرکت آن را متوقف کنید و به آن خیره بمانید و سعی کنید مداد را یکی ببینید‌. انجام روزانه این ورزش می‌تواند به کاهش دوبینی کمک کند.