عفونت گوش در کودکان با نام علمی اوتیت شناخته میشود.
گوش از قسمتهای مختلفی تشکیل شده است. بخش خارجی گوش از مجرای خارجی گوش که همه آن را میبینیم تا پرده گوش است. از پرده گوش تا حفره داخلی گوش را گوش میانی میگوییم. معمولا اوتیت یا عفونت گوش در کودکان، دو بخش خارجی و میانی را درگیر میکند. انواع عفونت گوش دو نوع عفونت گوش خارجی و عفونت گوش میانی است.
عفونت گوش خارجی یا اوتیت خارجی
عفونت گوش خارجی در کودکان شایع نیست. اوتیت خارجی بیشتر در شناگران رخ میدهد و کودکانی که شنا یا غواصی انجام دهند بیشتر مستعد اوتیت خارجی هستند. اوتیت خارجی بیشتر در فصل گرم و تابستان و فصل شنا رخ میدهد. شیوع آن بالا نیست و از مجرای خارجی گوش تا پرده گوش را درگیر میکند.
علائم عفونت گوش در کودکان
اگر عفونت گوش خارجی را درگیر کند اصلیترین علامت درد است. کودک از درد گوش شکایت میکند و درد به حدی شدید است که با لمس گوش و کشیدگی گوش و حتی غذاخوردن و جویدن هم درد ایجاد میشود. این عفونت در کودکانی که جراحی گوش انجام داده باشند شایعتر است.
مجرای خارجی گوش معمولا ملتهب و قرمز میشود و اندکی تورم مجرای گوش هم مشاهده میشود. علامت شایع دیگر اوتیت خارجی افزایش ترشحات گوش است. ترشحات گوش به میزان متوسط تا شدیدی افزایش پیدا میکنند. گاهی ترشح گوش میتواند به دلیل عفونت گوش میانی و پاره شدن پرده گوش و بیرون ریختن ترشحات گوش میانی باشد که در این موارد درد گوش نداریم. در واقع وجه تشخیصی اصلی عفونت گوش در کودکان درد گوش است.
ترشحات بالای گوش میتواند به دلیل بدخیمیهای گوش هم باشد که در کودکان شایع نیست و در موارد بدخیمی هم درد و التهاب و ترشح گوش دیده میشود.
تشخیص عفونت گوش در کودکان چگونه است؟
برای تشخیص اوتیت خارجی در کودکان مشاهده و معاینه توسط پزشک معمولا تایید تشخیص است. گاهی کشت ترشحات گوش به تشخیص کمک میکند اما معمولا مشاهده درد و ترشحات به نفع تشخیص عفونت گوش است و در صورتی که کودک شرح حال غواصی یا شنا نیز داشته باشد تشخیص تایید میشود.
درمان عفونت گوش در کودکان چیست؟
اوتیت خارجی به کمک قطره گوش درمان میشود. پزشک معمولا قطره آنتی بیوتیک برای از بین بردن عامل عفونی و یک قطره کورتون برای کاهش تورم و التهاب مجرای گوش تجویز میکند. اگر کودکتان به اوتیت خارجی مبتلا شده است به خاطر داشته باشید باید مجرای گوش را خشک و تمیز نگهدارید. قبل از استفاده از قطره گوش مجرا را خالی کنید و با سشوار با درجه خیلی پایین خشک کنید و سپس قطره را در گوش بریزید. کاهش اوتیت خارجی میتواند عفونت بسیار شدیدی داشته باشد که نیاز به درمان آنتی بیوتیکی تزریقی دارد.
عوارض عفونت گوش در کودکان چیست؟
اگر عفونت گوش در کودکان، عفونت گوش خارجی بدون بدخیمی باشد اغلب دو روز بعد از شروع درمان خوب میشود و هیچ عارضهای برای کودک نمیگذارد اما عفونت گوش خارجی بدخیم در کودکان میتواند با انتشار به استخوانهای جمجمه اعصاب مغزی را درگیر کند و عوارض زیادی به همراه داشته باشد. از جمله عصبهای در معرض درگیری اوتیت، عصب هفت مغزی است.
چگونه از عفونت گوش در کودکان (اوتیت خارجی) پیشگیری کنیم؟
برای پیشگیری از عفونت گوش درکودکان، از خشک کردن محکم و تهاجمی گوش خودداری کنید. بهتر است در صورت شنا کردن یا غواصی، گوش را فوری خشک کنید. خشک کردن گوش با محلولهای مخصوص که از داروخانه تهیه میشوند آسانتر است. خیس ماندن گوش، گوش را مستعد اوتیت خارجی میکند.
عفونت گوش میانی یا اوتیت میانی
هنگامی که کودکان دچار عفونت گلو با میکروبهای مختلف میشوند مکش گوش میانی باعث ورود میکروبها به گوش میشود. گاهی به دلیل تجمعات چرکی حلق و یا بزرگ شدن توده میکروبی درحلق، شیپور استاش دچار انسداد میشود. ورود بالای میکروبها به گوش میانی و انسداد راه ارتباطی گوش میانی با حلق باعث عفونت گوش در کودکان میشود. این عفونت علائم مختلفی میتواند داشته باشد از جمله تب، درد گوش و در صورتی که ترشحات تخلیه نشوند و افزایش پیدا کنند باعث پاره شدن پرده گوش و ترشح از مجرای گوش خارجی میشود که بر خلاف اوتیت خارجی در اینجا درد بخشهای خارجی گوش وجود ندارد.
برای جلوگیری از عفونت گوش در کودکان چه کنیم؟
قرار گرفتن در معرض دود سیگار کودکان را مستعد عفونت گوش میانی میکند. با سیگار نکشیدن در نزدیکی کودکان میتوان از این عارضه جلوگیری کرد.
واکسن پنوموکوک در کودکان مستعد اوتیت میتواند با پیشگیری از بیماری شدید تنفسی، از اوتیت نیز پیشگیری کند.
کودکانی که شیشه شیر میخورند بیشتر مستعد عفونت گوش هستند. برای جلوگیری از این عفونت بهتر است مادر تا جای ممکن به کودک شیشه شیر ندهد و شیر خود را بدهد. اوتیت در کودکان سن پایینتر شایعتر است و با بزرگ شدن آنها شیوع اوتیت کمتر میشود. همچنین محل نگهداری تاثیر بالایی در ریسک ابتلا به عفونت گوش در کودکان دارد به صورتیکه کودکانی که در محلهای شلوغ مانند مهد کودک نگهداری میشوند، به دلیل تماس بالاتر با باکتریها و ویروسهای تنفسی و عفونت تنفسی بالاتر به خصوص در فصل سرما، بیشتر مستعد عفونت گوش میانی هستند.
تشخیص عفونت گوش میانی در کودکان (اوتیت میانی) چگونه انجام میشود؟
تشخیص با روشها و ابزارهای مختلف توسط متخصص اطفال انجام میشود اما رایجترین روش تشخیص به کمک علائم و معاینات روتین است. کودکی که اخیرا سرماخوردگی داشته یا آنتی بیوتیک مصرف کرده بیشتر مستعد اوتیت میانی است. وقتی پزشک به کمک دستگاه اوتوسکوپ درون گوش کودک را ببیند در صورت وجود عفونت گوش در کودکان، پرده گوش قرمز ملتهب و پشت آن سطح مایع، هوا مشاهده میشود. گاهی واضحا پارگی پرده گوش و ترشح به بیرون از میان پرده گوش مشاهده میشود. تب و ترشح گوش نشان دهنده عفونت حال گوش میانی است.
درمان عفونت گوش میانی
درمان عفونت گوش در کودکان (اوتیت میانی) به کمک آنتی بیوتیک خوراکی انجام میشود. گاهی به دلیل مقاومت باکتری به آنتی بیوتیک لازم است دارو عوض شود و داروی قویتری تجویز گردد. در صورت استفراغ شدید و عدم توانایی خوردن دارو تزریقی برای کودک تجویز میشود. جزو اصلی درمان عفونت گوش در کودکان کنترل تب به کمک استامینوفن و بروفن و انتی بیوتیک است.
هنگامی که تشخیص قطعی بیماری کودک، اوتیت باشد پزشک آنتی بیوتیک لازم برای درمان آن را شروع میکند. گاهی تشخیص قطعی برای عفونت گوش در کودکان وجود ندارد ولی کودک شرایطی دارد که مستعد عفونت گوش است و باید درمان آنتیبیوتیکی مناسب این عفونت را دریافت کند.
بهطور کلی بهخاطر داشته باشید هر کودک زیر دو سالی که با تب بالای ۳۹ درجه و بیقراری و درد گوش مراجعه کند احتمالا دچار عفونت گوش شده و باید درمان مناسب برای عفونت گوش را دریافت کند. معمولا برای اوتیت آموکسی سیلین تجویز میشود. آموکسی سیلین باید نهایتا تا سه روز علائم را بهتر کند. اگر با گذشت سه روز همچنان علائم عفونت در کودک وجود داشت، احتمالا عامل این عفونت باکتریهایی مقاوم به آموکسی سیلین هستند. در این مرحله داروی آموکسی سیلین کلاوونات با دوز بالا یا سفوروکسیم یا سفتریاکسون تزریقی تجویز میشود.
در صورت عفونت شدید و مقاوم به درمان گاهی لازم است کودک چند روزی در بیمارستان بستری شود تا آنتی بیوتیک تزرقی بگیرد و تب و علائم کنترل شود. در صورت استفراغ شدید و عدم توانایی خوردن دارو تزریقی سفتریاکسون با دوز ۵۰ میلی گرم به ازای هر کیلو وزن بدن برای کودک تجویز میشود. دو جزء اصلی درمان عفونت گوش در کودکان، کنترل تب به کمک استامینوفن و بروفن و آنتی بیوتیک است.
گاهی درمان کودک سخت میشود و عفونت طولانی میشود. در این شرایط از گوش کودک نمونه گرفته میشود و به اصطلاح به آن تمپانوسنتز میگوییم. در روش تمپانوسنتز، پرده گوش با لوله بسیار کوچکی سوراخ میشود و ترشحات گوش میانی تخلیه میگردد. سپس از ترشحات تخلیه شده نمونه میکروبی برای بررسی نوع باکتری به آزمایشگاه فرستاده میشود. انجام تمپانوسنتز بهطور روتین توصیه نمیشود و فقط در برخی شرایط که به درمان آنتی بیوتیکی پاسخ مناسب داده نمیشود تمپانوسنتز انجام میشود.
چگونه عفونت گوش در کودکان را از هم افتراق دهیم؟
همانطور که در بالا گفته شد، عفونت گوش در کودکان به دو دسته عفونت گوش خارجی و عفونت گوش میانی تقسیم میشود. افتراق عفونت گوش خارجی از عفونت گوش میانی از روی علائم آن به سادگی انجام میشود. عفونت گوش خارجی معمولا باعث التهاب و قرمزی مجرای گوش میشود در حالی که عفونت گوش میانی باعث التهاب مجرای گوش نمیشود. عفونت گوش خارجی باعث احساس درد در هنگام لمس گوش میشود اما عفونت گوش میانی هیچ احساس دردی در لمس ایجاد نمیکند.
عفونت گوش خارجی معمولا بدون تب و عفونت گوش میانی معمولا به همراه تب است. عفونت گوش خارجی معمولا با ترشح از گوش همراه است اما عفونت گوش میانی بدون ترشح از گوش است مگر در شرایطی که پرده گوش بهدلیل تجمع بالای عوامل عفونی گوش میانی سوراخ شود و نشت ترشحات گوش میانی به بیرون دیده شود.
عفونت گوش میانی میتواند به دو صورت حاد و مزمن بروز کند. عفونت حاد گوش میانی پرسر و صداتر از عفونت مزمن است. در عفونت حاد تب مشاهده میشود. احساس درد گوش و تحریک و سنگینی گوش وجود دارد. کودک در عفونت حاد گوش میانی تحریک پذیر، بیاشتها و بیقرار است.
معمولا در عفونت حاد، گوش میانی فرصتی برای تجمع ترشحات بهوجود نیامده است و به همین دلیل تجمع ترشحات کم است و پرده گوش سالم است و نشت ترشحات چرکی به بیرون گوش وجود ندارد اما هنگامی که عفونت گوش میانی بهطور مزمن وجود داشته و درمان مناسب نگرفته است، تجمعات چرکی گوش میانی به حد قابل توجهی افزایش داشته است و این ترشحات بالا باعث سوراخشدگی پرده گوش شده است. نشت ترشحات چرکی از سوراخ پرده گوش به بیرون میتواند وجه افتراق عفونت گوش میانی حاد از مزمن باشد که در عفونت مزمن ترشح چرکی داریم ولی در عفونت حاد هیچ ترشحی دیده نمیشود.
