توسط : یکی از نگرانی‌های مهم والدین، نگرانی درباره رشد کودکان است. برای بررسی میزان رشد کودک تا دوسالگی در هر ویزیت قد و وزن و دور سر کودک اندازه‌گیری می‌شود و در صورت نیاز به بررسی تکمیلی به متخصص ارجاع داده می‌شود؛ اما گاهی کوتاه قدی در سنین بالاتر و بعد از مدرسه توسط والدین دیده می‌شود. درواقع والدین زمانی که فرزندشان را با کودکان هم‌سن و سالش در مدرسه می‌بینند، نگران کوتاه قدی او می‌شوند و دائماً قد و وزن فرزندشان را با دوستانش مقایسه می‌کنند.
برای جلوگیری از کوتاه قدی کودکان بهتراست قد او را نسبت به سن و وزنش بررسی کنید.مهم است بدانید هرگز نباید در هیچ زمینه‌ای فرزندتان را با کودکان هم‌سنش مقایسه کنید. از ویژگی‌های ظاهری گرفته تا خلقیات و استعدادهای هر کودک با دیگری متفاوت است و زیبایی زندگی با همین تفاوت‌هاست. درصورتی‌که متوجه تفاوت کودکتان با کودک هم‌سنش شدید، در اولین قدم بدون نگرانی کودک خود را به متخصص نشان دهید.
میزان طبیعی قد کودک تا چهارسالگی چه عددی است؟
هنگام تولد، کودک باید به طور میانگین ۵۰ سانتی‌متر باشد. در یک‌سالگی قد متوسط کودکان ۷۵ سانتی‌متر و در چهارسالگی ۱۰۰ سانتی‌متر است؛ یعنی در چهارسالگی قد فرزندتان باید دوبرابر قد تولدش باشد. اکنون تصور کنید کودکی هنگام تولد قد کوتاه‌تری داشته باشد؛ از این کودک انتظار نداریم در چهارسالگی ۱۰۰ سانتی‌متر باشد و همین‌که دوبرابر قد تولدش شده باشد برایمان کافی است. منظور این است که باید هر کودک را نسبت به شرایط رشدی خودش بسنجید و همین‌که فرزند شما نسبت به قد تولدش رشد طبیعی داشته باشد کافی است.
بیشتر بخوانید: تغذیه کودکان کم وزن
چه شرایطی باعث کوتاه قدی کودکان می‌شود؟
هرگاه اندازه غیرطبیعی برای قد یا وزن کودکتان دیدید، در اولین قدم باید اندازه‌گیری را دقیق‌تر تکرار کنید؛ زیرا خطای انسانی در اندازه‌گیری‌های غیردقیق بسیار شایع است و گاهی این اندازه‌گیری غیردقیق برچسب کوتاه قدی یا کم‌وزنی بر کودک می‌زند.
برای جلوگیری از کوتاه قدی کودکان، بهتر است ابتدا علت این کوتاه قدی را پیدا کنید
مهم‌ترین علتی که برای کوتاه قدی وجود دارد سوءتغذیه است.
اگر کالری دریافتی غذای کودک کافی نباشد ابتدا رشد وزن او متوقف می‌شود. در این مرحله برای جلوگیری از کوتاه قدی کودکان باید به کمک مشاور تغذیه، غذای او را اصلاح کنید. درصورتی‌که رژیم غذایی کودک اصلاح نشود در مرحله بعد، رشد قدی کودک متوقف می‌شود و در آخرین و شدیدترین مرحله از سوءتغذیه رشد دور سر کودک نیز متوقف می‌شود.
برای جلوگیری از کوتاه قدی کودکان باید دریافت کالری متناسب با نیاز آنها باشد. والدین توجه ویژه به تغذیه فرزندان داشته باشند مخصوصاً اگر کودکی بیماری خاصی دارد؛ مثلاً بیماری نارسایی قلبی دارد، نیاز به کالری بالاتری دارد و به توجه ویژه نیاز دارد. گاهی علت این سوءتغذیه بی‌اشتهایی کودک و نخوردن غذای کافی توسط خود کودک است که برای اصلاح این موضوع مشورت با مشاور تغذیه توصیه می‌شود.
علت دیگر کوتاه قدی، می‌تواند کم‌کاری تیروئید باشد
همان‌طور که می‌دانید غده تیروئید تأثیر زیادی روی سوخت‌وساز بدن دارد. درصورتی‌که غده تیروئید دچار کم‌کاری شود، سوخت‌وساز بدن مختل می‌شود و این اختلال باعث کوتاه قدی می‌شود. اما از سوی دیگر کم‌کاری تیروئید باعث افزایش وزن می‌شود. پس هرگاه در کودکی وزن بالا به همراه قد کوتاه دیدیم باید به کم‌کاری تیروئید شک کنیم و آزمایش تیروئید انجام شود.
فاکتور مهمی که تعیین‌کننده قد کودک است، ژنتیک است
ژنتیک کودک را نمی‌توان تغییر داد. قد کودک شما در نهایت همان قدی می‌شود که ژنش را دارد. کودکانی که به‌صورت ژنتیکی قد کوتاهی دارد، ممکن است در ابتدای تولد و حتی تا شش‌ماهگی روی نمودارهای رشدی بالایی باشند؛ اما به‌مرورزمان و از ۶ تا ۱۸ ماهگی روی نمودار رشدی پایین‌تر قرار می‌گیرند.
کوتاه قدی کودک می‌تواند خانوادگی باشد. بعضی از کودکان به‌صورت ژنتیکی، کوتاه‌تر و لاغرتر از سایر کودکان هستند. این کودکان خانواده کوتاه‌تری نیز دارند و نمی‌توان از کودکی که به‌صورت ژنتیکی قد کوتاهی دارد انتظار داشت به عدد قدی بسیار مناسبی برسد. این کودکان معمولاً قد و وزن کمی دارند و همچنین دور سر آنها کوچک‌تر از سایر کودکان است.
گروه دیگری از کودکان، مبتلا به کوتاه قدی سرشتی هستند. کوتاه قدی سرشتی، معمولاً در خانواده نیز وجود داشته است. در این کودکان اغلب در سنین پایین رشد آرامی دارند و در سن بلوغ، بلوغ دیرتری نسبت به هم‌سن و سالانشان دارند به همین دلیل همواره قد و وزنشان از هم‌سن‌هایشان کمتر است؛ اما بعد از بلوغ به طور ناگهانی رشد قدی خواهند داشت و به قد نرمال می‌رسند. اگر پدر یا مادر فرزندتان در کودکی این‌گونه بوده است ممکن است کوتاه قدی فرزندتان نیز سرشتی باشد که پس از بلوغ رشد ناگهانی کرده و به قد موردنظر برسد.
البته در هر کودکی با رشد آرام که دیرتر به بلوغ برسد باید حتماً بررسی از نظر بیماری‌های مختلف انجام شود. برای دختران عدم بلوغ تا ۱۵ سالگی و یا عدم بلوغ تا سه سال بعد از رشد اولین موی زائد بدن، غیرطبیعی محسوب می‌شود و حتماً باید توسط متخصص بررسی شود همچنین اگر پستان دختر تا سن ۱۳ سالگی رشدی نکند حتماً بررسی دقیق‌تر لازم است.
جلوگیری از کوتاه قدی کودکان نارس چگونه است؟
ممکن است شما صاحب فرزند نارس با قد و وزن کمتر از حد نرمال باشید. برای جلوگیری از کوتاهی قدی کودکان در این کودکان باید به‌اندازه طلب آنها به آنها شیر دهید. هر نوزاد نارس یا متولد شده با وزن پایین، بعد از تولد شیر بیشتری می‌طلبد و اشتهای بیشتری دارد. شاید لازم باشد شیرخشک با کالری بیشتری به این نوزادان داده شود. بهتراست به هر اندازه‌ای که نوزاد شیر می‌طلبد به او شیر دهید مگر آنکه استفراغ کند. این نوزادان با خوردن شیر کافی مواد مغذی لازم را به بدن خود می‌رسانند و به‌سرعت به رشد قدی و وزنی موردنظر می‌رسند. معمولاً تنها شش ماه زمان کافی است تا رشد نوزادان به میزان طبیعی خود برسد.
معمولاً در کودکانی که نارس متولد می‌شوند و با تغذیه زیاد به وزن متعادل می‌رسند، احتمال چاقی و اضافه‌وزن در سنین بالاتر بیشتر است پس باید همواره در این کودکان مراقب اضافه‌وزن باشیم.
سن رشد استخوانی چیست و چه کمکی به جلوگیری از کوتاه قدی کودکان می‌کند؟
قد کودک تا زمانی رشد می‌کند که مراکز رشد استخوانی باز باشند. استخوان از نقاطی رشد دارد که صفحه رشد نام دارد این صفحات رشد سرشار از سلول‌های زایایی هستند که به رشد قدی کودک شما کمک می‌کنند. زمانی که کودک به سن بلوغ می‌رسد، رشد قدی متوقف می‌شود و صفحات رشدی معمولاً رو به بسته‌شدن می‌رود. پس بلوغ با بسته‌شدن صفحه رشد همراه است و پس از بلوغ قد کودک ثابت می‌ماند.
معمولاً نهایتاً تا چند سال بعد از بلوغ یک تا دو سانتی‌متر به قد کودک اضافه می‌شود. متخصص اطفال برای جلوگیری از کوتاه قدی کودکان، در ابتدای مراجعه یک عکس گرافی ساده از مچ دست کودک درخواست می‌کند. در این گرافی صفحات رشد استخوان به‌راحتی قابل‌مشاهده هستند. بر اساس وضعیت صفحه رشد، رشد قدی کودک شما پیش‌بینی می‌شود. اگر کودک شما در سن ۹ سالگی، میزان رشد استخوانی برابر با کودک ۱۲ساله داشته باشد به این معناست که کودک شما دچار بلوغ زودرس شده و صفحات استخوانی رو به بسته‌شدن هستند.
در این موارد به کمک داروهایی می‌توان بلوغ را متوقف کرد تا کودک به رشد استخوانی موردنظرش برسد. همچنین توصیه‌های مختلفی به والدین می‌شود که می‌توان جلوی بلوغ زودرس کودک را گرفت که در ادامه درباره این موضوع صحبت می‌کنیم.
برعکس این شرایط نیز مطرح است. ممکن است الگوی رشد استخوانی کودک شما از سنش کمتر باشد برای مثال کودک شما ۱۳ساله و کوتاه‌قد باشد؛ اما رشد استخوانی برابر با ۸ساله داشته باشد. در این شرایط باید خیالتان راحت باشد که کودک شما کوتاه قدی سرشتی دارد به این معنا که دیرتر به سن بلوغ می‌رسد؛ ولی درنهایت به رشد قدی مناسبی می‌رسد فقط سن بلوغش با کودکان دیگر متفاوت است.
برای جلوگیری از کوتاه قدی کودکان باید از بلوغ زودرس آنها جلوگیری کنیم. در ادامه راهکارهای جلوگیری از بلوغ زودرس کودک بررسی می‌شود.
چگونه از بلوغ زودرس کودکان جلوگیری کنیم؟
بلوغ زودرس باعث توقف رشد استخوانی و بسته‌شدن صفحه استخوانی زودتر از موعد خود می‌شود. همین موضوع می‌تواند به رشد قدی کودک آسیب بزند. برای جلوگیری از کوتاه قدی کودکان بهتراست از شرایطی که باعث بلوغ زودرس کودک می‌شود پیشگیری کرد.
مهم‌ترین نکته، قطع‌کردن مواد غذایی هورمونی از رژیم غذایی کودک است. هر ماده غذایی که فیتواستروژن داشته باشد باعث بلوغ زودرس کودک می‌شود ازجمله مواد غذایی که فیتواستروژن دارند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- قهوه
- چای
- روغن‌زیتون
- دانه‌ها و مغزها مانند تخمه آفتاب‌گردان
- میوه‌هایی مانند انار انگور توت‌فرنگی
با عدم مصرف موقت مواد غذایی حاوی فیتواستروژن تا حدود زیادی از بلوغ زودرس کودک پیشگیری می‌شود.
سخن پایانی
جلوگیری از کوتاه قدی کودکان به علت کوتاه قدی بستگی دارد. فاکتورهای زیر در رشد قد کودکان مؤثرند:
- ژنتیک: مهم‌ترین عامل ژنتیک است.
- کوتاه قدی سرشتی: کوتاه قدی که پس از بلوغ با رشد ناگهانی قد مواجه می‌شویم.
- کوتاه قدی ناشی از سوءتغذیه: ابتدا رشد وزن متوقف می‌شود سپس رشد قد و در مرحله آخر رشد دور سر متوقف می‌شود.
- بلوغ زودرس: برای جلوگیری از بلوغ زودرس از مصرف غذای هورمونی پرهیز کنید.
- کودک نارس با قد کوتاه: معمولاً تغذیه و طلب شیر این نوزادان بسیار بالاست که قد و وزن کمشان به‌سرعت جبران می‌شود.
معمولاً کوتاه قدی فرزندان به دلایل بالاست که برای بررسی هر مورد و درمان آن توضیحات کامل خدمت شما ارائه شد. در اولین مرحله پس از تشخیص کوتاه قدی فرزندان به متخصص اطفال مراجعه کنید تا بر اساس علت احتمالی راهنمایی لازم را دریافت کنید.
